گزارش سومین وبینار توسعه اخلاق آموزش دانشگاهی دانشگاه شهیدبهشتی
سومین وبینار تخصصی توسعه اخلاق آموزش دانشگاهی، روز چهارشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۱ به همت معاونت آموزشی دانشگاه شهیدبهشتی؛ با حضور دکتر افضلیان معاون آموزشی و با سخنرانی دکتر سیدمحسن سادات کیایی، عضو هیأت علمی دانشکده الهیات، دکتر محمد روشن، رئیس پژوهشکده خانواده، دکتر اسماعیل جعفری، مدیر منابع انسانی دانشگاه و دکتر محسن حاجی زین‌العابدینی، عضو هیأت علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه، دکتر علی‌اکبر افضلیان، معاون آموزشی دانشگاه با تأکید بر توجه مجدد به اخلاق آموزش با حضوری شدن آموزش‌های دانشگاهی گفت: در حال حاضر دانشجویان دو هفته است که بعد از دو سال آموزش مجازی به دلیل شیوع کرونا، در دانشگاه حضور پیدا کرده‌اند و خوب است به نکات اخلاق آموزش که مراعات آنان ضروری است بپردازیم.
وی افزود: شورای دانشگاه شهیدبهشتی اواخر سال گذشته شیوه‌نامه آموزش ترکیبی را تصویب کرد که بر اساس آن به دروس دانشگاه کد اجرا تعلق می‌گیرد و برخی از آنان کاملاً حضوری، برخی کاملاً غیرحضوری و برخی ترکیبی تدریس می‌شوند.
وی خاطرنشان کرد: ما پس از حضوری شدن آموزش در دانشگاه، استفاده از تجارب آموزش مجازی را کنار نخواهیم گذاشت و امیدواریم از تجاربی که در این وبینارها به اشتراک گذاشته می‌شوند در راستای رعایت اخلاق آموزشی در این شیوه‌های تدریس بهره ببریم.
استادان معلم اخلاق هستند
در ادامه دکتر سید محسن سادات کیایی، عضو هیأت علمی دانشکده الهیات دانشگاه در سخنرانی خود با موضوع «نقش استاد در توسعه اخلاق آموزش و یادگیری» تصریح کرد: بدون شک یکی از عوامل مؤثر در فرایند آموزش هر نظام آموزشی اعم از مدارس و دانشگاه‌ها استاد و معلم است و سایر عوامل به اندازه نقشی که استاد در نحوه فرایند آموزشی دارد مؤثر نیستند. دانشجو از استاد تنها علم نمی‌آموزد؛ بلکه بسیاری از رفتارها و منش‌ها را از او یاد می‌گیرد.
وی تأکید کرد: در تمام دنیا بر پایه یک منطق قوی، ساعات موظف تدریس استاد، ۱۰ ساعت در هفته در نظر گرفته شده؛ چرا که اگر استادی بخواهد نقش‌های خود را درست ایفاء کند نمی‌تواند بیش از این تدریس کند. در حالی که می‌بینیم در کشور ما استادان به دلیل داشتن دغدغه‌های اولیه زندگی، مجبور می‌شوند بیش از این‌ها تدریس کنند و غیر از آن به کارهای دیگری هم بپردازند که با این وجود نمی‌توانیم چندان انتظار داشته باشیم نقشی که در فرایند آموزش و تربیت دانشجو دارند را به درستی ایفاء کنند؛ بنابراین اگر برای توسعه اخلاق آموزش وبینار برگزار می‌شود؛ باید لوازم احقاق آن هم فراهم شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اهمیت آموزش روش تدریس به اساتید گفت: ما باید توجه داشته باشیم که یک متخصص، الزاماً یک معلم خوب نیست. در حالی که متأسفانه در نظام دانشگاهی ما در گزینش‌ها بیشتر به توانمندی‌های علمی و پژوهشی افراد توجه می‌شود؛ بنابراین لازم است در گزینش استادان به این مسئله هم به قدر کافی توجه شود که برای شیوه تدریس به آموزش نیاز است.
فعالیت‌های ترویج کتابخوانی گاهی از هدف اصلی اخلاقی خود دور می‌شوند
دکتر محسن حاجی زین‌العابدینی، عضو هیأت علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی اظهار داشت: در تجربیاتی که به شخصه در حوزه ترویج کتابخوانی داشته‌ام؛ مشاهده کرده‌ام گاهی افرادی در مسابقات کتابخوانی از هدف اصلی خود دور می‌شوند و آنچه در کتاب‌ها نوشته شده به دست فراموشی سپرده شده و خود مسابقه اصل قرار می‌گیرد. در صورتی که هدف از برگزاری این مسابقات آن است که افراد از تجربه یکدیگر استفاده کنند و با هم تعامل بهتری داشته باشند.
وی افزود: موضوع مهم دیگر این است که افراد بیش از گفته‌های ما، از رفتارمان می‌آموزند و کسی که مروج کتابخوانی است باید به مسائل اخلاقی پایبند باشد؛ در حالی که متأسفانه شاهد هستیم گاهی در برنامه‌های ترویج کتابخوانی، از کتاب به عنوان عاملی برای تحقیر و سرکوب دیگران استفاده می‌شود یا خشونت‌هایی اعمال می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: ما باید در مسئله ترویج کتابخوانی به این نکته توجه داشته باشیم که ذات کتاب، انسان‌ساز است و هیچ کتابی بنا بر تخریب دیگران ندارد. کتاب به طور کلی آمده است که زندگی انسان را یک گام به پیش ببرد و آرامش فکری و روحی برای او فراهم آورد.
دکتر حاجی زین‌العابدینی در بخش دیگری از سخنان خود در اشاره به چارچوب‌های ترویج کتابخوانی گفت: کتابخوانی باید مؤثر و لذت‌بخش و عاملی برای جلوگیری از صلح، خشونت و جنایت باشد. کتاب‌هایی که معرفی می‌شوند حتماً باید توسط مروج خوانده شوند و کیفیت منابع مطالعه به دقت مد نظر باشند. کتاب نباید عاملی برای سودجویی باشد؛ در ترویج کتابخوانی اصل آزادی بیان و عقیده باید محترم شمرده شود؛ حریم خصوصی کتابخوان باید محترم شمرده شود؛ کتاب و کتاب خواندن موجب تحقیر، تمسخر و سرکوب نشود. دقت کنیم که کتاب فقط برای یادگیری نیست و لذت هم جزئی مهم در خواندن به شمار می‌آید. در نهایت هزینه‌ها در حدی معقول از افراد دریافت شده و به اقلیت‌ها توجه شود.
باید خود را برای آموزش‌های مجازی آماده‌تر کنیم
دکتر اسماعیل جعفری، مدیر منابع انسانی دانشگاه و عضو هیأت علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی با تأکید بر اهمیت ایجاد آمادگی برای آموزش‌های مجازی گفت: نسل جدید در فضای دیجیتال غوطه‌ور است و دانشگاه‌ها باید آمادگی روبرو شدن با این شرایط را داشته باشند. اگرچه کرونا دانشگاه‌های کشور ما را به صورت حداکثری به سمت آموزش مجازی سوق داد اما پیش از آن هم دانشگاه‌های برتر دنیا در دوره کارشناسی حداقل بین ۴ تا ۸ واحد را به صورت مجازی ارائه می‌کردند یا حداقل دپارتمان کیفیت سنجش آموزش مجازی داشتند.
وی افزود: ما امروزه باید از نگاه ابزاری به فناوری اطلاعات و ارتباطات عبور کنیم و به آن نگاه فرهنگی داشته باشیم، چرا که هرگونه بی‌توجهی به اخلاق در آموزش مجازی می‌تواند فرصت‌های موجود در آن را از بین ببرد. اخلاق آموزش مجازی عبارت است از الگوهای رفتاری ارتباطی مبتنی بر رعایت حقوق خود و دیگران که تکالیف و مسئولیت‌های سازمان در قبال آنان مشخص می‌کند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به برخی از مشکلات اعضاء هیأت علمی در زمینه آموزش مجازی اشاره و تصریح کرد: اعضاء هیأت علمی در باب تجربه زیسته خود از آموزش مجازی اظهار داشتند که شاید منشورهای نوشته و نانوشته ارتباط میان فراگیران و مدرسان به بلوغ آموزشی نرسیده باشد و برخی از پیوست‌های مورد نیاز آن را که بر اساس ظرفیت‌های داخلی شکل نگرفته‌اند بر اساس آزمون و خطا یا بر اساس الگوهای وارداتی پیش می‌برند.
دکتر جعفری خاطرنشان کرد: مشکلاتی که اعضاء هیأت علمی در آموزش مجازی به آن اشاره می‌کردند معمولاً شامل ۴ بعد بهداشت محیط یادگیری مانند نقض کپی‌رایت و سرقت ادبی منابع الکترونیکی؛ بعد فرهنگی مانند نبود الگوی فرهنگی ملی برای فضای مجازی؛ بعد هویتی مانند سردرگمی در نحوه پاسخگویی دانشجو و عدم بازخورد فوری به دلیل مجازی بودن هویت‌ها و بعد امنیتی مانند خطراتی از جمله ایمنی دانشجو و پنهان کردن هویت بود.
در اجرای قانون مالکیت معنوی آثار ادبی، هنری و علمی ضعیف عمل می‌کنیم
دکتر محمد روشن، رئیس پژوهشکده خانواده در توضیح تعدادی از قوانین حوزه اخلاق آموزش و پژوهش گفت: اگر بخواهیم از تاریخچه قانون‌گذاری در زمینه اخلاق آموزش و پژوهش بگوییم باید به قانون حمایت حقوق معلمان و مصنفان مصوب سال ۱۳۴۸؛ قانون پیشگیری و مبارزه با تقلب در تهیه آثار علمی مصوب سال ۹۶ و قانون الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون تأسیس سازمان جهانی مالکیت معنوی که سال ۸۰ ایران به آن ملحق شده است اشاره کنیم.
وی افزود: کنوانسیون تأسیس سازمان مالکیت معنوی سال ۱۹۶۷ تصویب شده و ایران سال ۱۳۸۵ به آن ملحق شده است؛ بنابراین کشور ما به موجب قانون مدنی موظف است همه موادی که در این کنوانسیون مقرر شده را اجرایی کند و قضات می‌توانند به مواد آن استناد کنند.
وی خاطرنشان کرد: مالکیت معنوی آثار ادبی، هنری و علمی در ماده ۸ این کنوانسیون تعریف شده است. ماده واحده قانون پیشگیری و تقلب در تهیه آثار علمی می‌گوید تهیه، عرضه یا واگذاری آثاری از قبیل رساله، پایان‌نامه و مانند آن غیرقانونی است. این در حالی است که در خیابان‌ها بدون هیچ ملاحظه‌ای این کار تبلیغ و انجام می‌شود و این از جمله جرائم مشهودی است که در قابل آن خیلی ضعیف عمل می‌کنیم.
وی ادامه داد: در تبصره ۶ هم گفته شده مجازات اعضاء هیأتعلمی، دانشجویان، کارکنان اداری و طلاب در صورت کپی کردن مقالات سایرین سلب امتیاز، لغو مدرک و گرفتن پایه‌ای است که به موجب مقاله به عضو هیأت علمی اعطاء شده است. علاوه بر این در قوانین این کنوانسیون ذکر شده یکی از وظایف کارگروه اخلاق پژوهشی این است که پایان‌نامه‌ها را پس از ۵ سال به طور عمومی منتشر کند.
دکتر محمد روشن تأکید کرد: بر اساس ماده قانون حمایت معلمان و مصنفان حقوق پدیدآورنده آثار شامل حق انحصاری نشر و پخش و عرضه و اجرای اثر و حق بهره‌برداری مادی و معنوی از نام و اثر او است. در ماده ۲۵ این قانون گفته شده اگر شخصی اثر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند برای او ۳ ماه تا ۱ سال حبس تعیین می‌شود و در ماده ۲۳ گفته شده اگر شخصی اثر دیگری را به نام خود منتشر کند محکوم به تحمل ۶ ماه تا ۳ سال حبس خواهد شد.